Bệnh sởi và những biến chứng nguy hiểm ở trẻ

Bệnh sởi

Thời kỳ ủ bệnh của sởi là khoảng 11 ngày với những biểu hiện mờ nhạt. Sau đó, triệu chứng bệnh xuất hiện rầm rộ. Tuy nhiên, nếu không tinh, các bà mẹ có thể nhầm sởi với các bệnh phát ban khác.

Sởi là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus sởi gây nên. Virus này có tính lây truyền cao nên dễ gây thành dịch. Khi trên 94% quần thể trong cộng đồng có tính miễn dịch thì mới có thể cắt được sự lây truyền của sởi.

Lây truyền

Virus sởi truyền từ trẻ này sang trẻ khác qua những giọt dịch mũi - họng bắn ra khi nói, cười. Nếu trẻ lành hít phải, virus sẽ xâm nhập qua niêm mạc đường hô hấp và gây bệnh. Do đó, nguy cơ mắc bệnh sẽ cao nếu trẻ không được tiêm phòng hoặc tiêm phòng không hiệu quả (cần tiêm đủ 2 mũi). Sởi sẽ rất nguy hiểm nếu có biến chứng, đặc biệt là viêm não sau sởi.

Triệu chứng của bệnh

Các triệu chứng của sởi là sốt nhẹ hoặc sốt cao 39-40 độ C, sốt liên tục. Trẻ bị hắt hơi, chảy nước mũi, nước mắt, viêm kết mạc, dử mắt, phù nhẹ mi, ho (có thể ho khan, khàn tiếng hoặc có đờm), tiêu chảy.

Có những chấm nhỏ khoảng 1 mm nổi lên trên niêm mạc má, dễ quan sát khi trẻ há miệng to; chấm có màu đỏ, sung huyết, ở vị trí ngang với răng hàm thứ nhất. Dấu hiệu này mất nhanh trong vòng 12-18 giờ.

Sau khi sốt 3-4 ngày, trẻ bị phát ban. Đầu tiên ban mọc từ sau tai, lan dần hai bên má, cổ, ngực, chi trên, sau lưng, chi dưới, đến toàn thân. Ban màu hồng nhạt, nhẵn, khi ấn vào thì biến mất, có xu hướng kết dính lại với nhau, phát ban xen giữa những khoảng da lành. Thể nhẹ thì ban rải rác, thể nặng thì ban dày gần như che kín da, cả gan bàn tay, chân, sau khi bay để lại vết thâm trên da. Trẻ ăn kém, mệt, mỏi. Thường thì 3-4 ngày sau khi ban mọc, ban sẽ bắt đầu bay, nhạt màu dần, nơi nào mọc trước thì sẽ bay trước và để lại vết thâm trên da, khoảng một tuần sau thì không còn dấu vết gì. Trẻ lại sức dần và hết sốt.

Cần phân biệt bệnh sởi với ban dị ứng (trẻ thường phát ban từng mảng, dạng mày đay, ngứa) và phát ban trong các bệnh khác (như tinh hồng nhiệt, nhiễm trùng...).

Các biến chứng của bệnh

Biến chứng về hô hấp

Viêm phế quản

Biểu hiện là người bệnh bị sốt lại, ho nhiều, nghe phổi có ran phế quản, bạch cầu tăng, chụp X quang có hình ảnh viêm phế quản. Bệnh thường xuất hiện vào cuối thời kì mọc ban và đều do bội nhiễm.

Viêm phế quản – phổi

Do bội nhiễm, thường xuất hiện muộn sau mọc ban. Biểu hiện nặng: sốt cao khó thở, khám phổi có ran phế quản và ra nổ. X quang có hình ảnh phế quản phế vêm (nốt mờ rải rác 2 phổi). Bạch cầu tăng, neutro tăng, thường là nguyên nhân gây tử vong trong bệnh sởi, nhất là ở trẻ nhỏ.

Ngoài biến chứng về hô hấp, bệnh còn gây ra những biến chứng thần kinh như:

Viêm não – màng não – tủy cấp

Đây là biến chứng rất nguy hiểm có thể gây tử vong và để lại di chứng cao.

Thường gặp ở 0,1 – 0,6% bệnh nhân sởi, phần lớn ở trẻ ở độ tuổi đi học, Gây phát đột ngột, sốt cao, co giật, rối loạn ý thức: hôn mê, liệt nửa người hoặc 1 chi, liệt dây III, VII hoặc gặp hội chứng tháp – ngoại tháp, tiểu não, tiền đình…

Viêm màng não kiểu thanh dịch (do virus).

Viêm tủy: liệt 2 chi dưới, rối loạn cơ vòng.

Viêm màng não

- Viêm màng não thanh dịch do viru sởi gây ra

- Viêm màng não mủ sau viêm tai do bội nhiễm vi khuẩn.

Viêm não chất trắng bán cấp xơ hóa

Thường gặp ở tuổi từ 2 – 20, xuất hiện muộn sau vài năm. Bệnh nhân chết trong tình trạng tăng tương lực cơ và co cứng mất não.

Bệnh sởi chủ yếu xảy ra ở trẻ em

Biến chứng đường tiêu hóa

Viêm niêm mạc miệng

- Lúc đầu do virus sởi gây ra, sau đó thường hết cùng với ban.

- Xuất hiện muộn thường do bội nhiễm

Cam (viêm lợi) miệng ở trẻ

Biến chứng này gây loét niêm mạc miệng, lan sâu rộng vào xương hàm gây hoại tử niêm mạc, viêm xương, rụng răng, hơi thở có mùi hôi.

Viêm ruột

Do bội nhiễm các loại vi khuẩn như shigella, E.coli…

Bệnh sởi có thể gây ra những biến chứng rất nguy hiểm

Biến chứng tai – mũi – họng

- Viêm mũi, họng

- Viêm tai hoặc viêm tai xương chũm.

Biến chứng do suy giảm miễn dịch

Khi người bệnh bị biến chứng này thường dễ mắc thêm các bệnh khác như lao, bạch hầu, ho gà…bởi lúc này hệ miễn dịch của người bệnh đã bị suy giảm nghiêm trọng.

Để phòng xảy ra những biến chứng nguy hiểm của bệnh sởi, cần tiêm phòng cho trẻ từ khi còn nhỏ.

Điều trị và phòng bệnh

Khi chưa có biến chứng, không nên cho trẻ dùng kháng sinh. Việc điều trị chủ yếu là khắc phục trị triệu chứng như uống thuốc hạ sốt, vệ sinh toàn thân, răng miệng, mắt (nhỏ mắt thường xuyên bằng nước muối sinh lý, cloramphenicol 0,1%). Trẻ phải được ăn đầy đủ thực phẩm dễ tiêu, giàu dinh dưỡng, uống đủ nước.

Khi có biến chứng, có thể dùng kháng sinh theo chỉ dẫn của thày thuốc, bổ sung vitamin A để tránh khô giác mạc. Không dùng corticoid.

Để phòng bệnh, cần tiêm phòng vacxin sởi cho trẻ. Tiêm mũi 1 khi trẻ tròn 9 tháng tuổi và mũi 2 trong chiến dịch tiêm nhắc lại vacxin sởi. Nên cách ly trẻ mắc sởi cho đến ít nhất 4 ngày sau khi phát ban.

Bệnh nhi phải được ở nơi thoáng mát, ăn uống đầy đủ, vệ sinh sạch sẽ, không nên kiêng khem quá mức gây tình trạng thiếu các vi chất.