Dự phòng lây truyền HIV từ mẹ - tương lai cho con

Trẻ em nhiễm HIV từ mẹ được điều trị tại Bệnh viện Nhi đồng 1 Thành phố Hồ Chí Minh.

Con nhiễm HIV từ mẹ vì không dự phòng

Đầu tháng 5/2019, sản phụ N.T.M (ngụ Thành phố Hồ Chí Minh) sinh một bé gái tại Bệnh viện Hùng Vương. Xét nghiệm trước sinh, các bác sỹ phát hiện sản phụ này dương tính với HIV. Ngay lập tức, mẫu máu gót chân của em bé được lấy và tiến hành xét nghiệm. Kết quả, em bé mới sinh ra đã nhiễm HIV do lây truyền từ khi còn trong bụng mẹ.

Đây là một trong những trường hợp đáng tiếc mà bác sỹ Đặng Ngọc Yến Dung, Trưởng khoa Phụ nội - Nội tiết, kiêm phụ trách Chương trình tham vấn phòng ngừa lây truyền HIV/AIDS từ mẹ sang con của Bệnh viện Hùng Vương gặp phải trong quá trình tư vấn, theo dõi các sản phụ nhiễm HIV sinh con.

Trước đó, một sản phụ khác tên L.T.T (ngụ tỉnh Đồng Nai) cũng sinh con tại Bệnh viện Hùng Vương và được phát hiện nhiễm HIV. Tuy nhiên, theo lời kể của thai phụ do cả 2 vợ chồng đều nhiễm HIV và có tiền án buôn bán, sử dụng ma túy, việc “vào tù ra khám” diễn ra như cơm bữa. Do vậy, khi mang thai, thai phụ này không hề khám thai, việc điều trị ARV cũng không thực hiện thường xuyên, liên tục, nên khi đứa trẻ ra đời cũng nhiễm HIV như bố mẹ.

Bác sỹ Đặng Ngọc Yến Dung cho biết, với sự phát triển của mạng lưới các phòng khám ngoại trú, những năm gần đây, ý thức của thai phụ nhiễm HIV đã được nâng lên và họ đã tham gia dự phòng lây truyền từ mẹ sang con khá đầy đủ. Tuy nhiên, một số thai phụ vì giấu bệnh, không muốn ai phát hiện bệnh hoặc vì không quan tâm đến sức khỏe của con nên không tham gia chương trình dự phòng lây truyền này. Hậu quả là một số trẻ vừa mới chào đời đã mang trong mình căn bệnh thế kỷ.

Thống kê của Bệnh viện Hùng Vương, trong năm 2016 có 281 sản phụ nhiễm HIV sinh con tại bệnh viện, trong đó 4 trẻ nhiễm HIV từ mẹ. Năm 2017, Bệnh viện tiếp nhận 280 sản phụ nhiễm HIV và có 5 ca trẻ sinh ra nhiễm HIV. Năm 2018 vừa qua, trong 300 trường hợp sản phụ nhiễm HIV sinh con tại đây có 3 trẻ dương tính với vi-rút này.

Với những trẻ mới sinh ra đã nhiễm HIV do lây truyền từ mẹ sẽ được các bệnh viện sản chuyển gửi đến các bệnh viện nhi đồng để trẻ được tiếp tục điều trị.

Tại Thành phố Hồ Chí Minh, Bệnh viện Nhi đồng 1 và Bệnh viện Nhi đồng 2 là những nơi đảm trách việc điều trị cho trẻ nhiễm HIV của khu vực phía Nam. Bác sỹ Trương Hữu Khanh, Trưởng khoa Nhiễm - Thần kinh, Bệnh viện Nhi đồng 1, cho biết toàn bộ trẻ em nhiễm HIV đang điều trị tại đây đều lây truyền từ mẹ. Trước khi chương trình dự phòng lây truyền HIV/AIDS từ mẹ sang con được đẩy mạnh, số lượng trẻ nhiễm HIV đến điều trị tại Bệnh viện Nhi đồng 1 khá nhiều, có những thời điểm lên đến gần 1.000 trẻ. Tuy nhiên, những năm gần đây số trẻ nhiễm giảm dần, trung bình chỉ còn từ 450 - 500 trẻ. Sự sụt giảm này một phần do các trẻ đã lớn, chuyển sang điều trị ngoại trú ở các phòng khám người lớn, một số trẻ tử vong và một phần nhờ vào hiệu quả của chương trình dự phòng lây truyền từ mẹ sang con được tiến hành rộng khắp.

Dự phòng sớm giảm thiểu lây truyền HIV từ mẹ sang con

Bác sỹ Khoa Tham vấn, hỗ trợ cộng đồng Quận 11 tư vấn cho thai phụ là bệnh nhân nhiễm HIV.

Bác sỹ Kim Chi Na, Trưởng khoa Tham vấn hỗ trợ cộng đồng, Trung tâm y tế Quận 11 Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, việc điều trị dự phòng lây truyền từ mẹ sang con cho bệnh nhân nhiễm HIV mang thai cũng bình thường như những bệnh nhân điều trị ARV khác. Tuy nhiên, với những bệnh nhân mang thai, các bác sỹ sẽ tăng cường xét nghiệm tải lượng vi-rút để có sự điều chỉnh phác đồ điều trị phù hợp, nhằm giảm khả năng lây truyền cho con.


“Khi tải lượng vi-rút HIV của bệnh nhân mang thai vượt ngưỡng 200 bản sao/ml máu, chúng tôi buộc phải đổi phác đồ ngay lập tức bởi tải lượng vi-rút càng cao thì nguy cơ mẹ lây truyền cho con càng lớn”, Bác sỹ Kim Chi Na cho hay.

Cũng theo Bác sỹ Kim Chi Na, đa số bệnh nhân nhiễm HIV mang thai đều có tâm lý lo lắng. Nguy cơ lây truyền bệnh sang con, những tác dụng phụ của ARV là những mối lo của đa số bệnh nhân nhiễm HIV khi mang thai.

Cùng chung nhận xét, Bác sỹ Đặng Ngọc Yến Dung, Bệnh viện Hùng Vương cho biết, nhiều thai phụ khá sốc khi biết mình nhiễm HIV, lo ngại về khả năng lây bệnh cho con. Thậm chí đã có trường hợp thai phụ nhiễm HIV đến bệnh viện xin bỏ thai vì lo lắng tác dụng phụ của thuốc ARV lên thai nhi do họ đã điều trị ARV quá lâu.

Trước đây, vấn đề dự phòng lây truyền từ mẹ sang con được khuyến khích nên bắt đầu từ tuần thứ 14. Tuy nhiên, những năm gần đây, các bằng chứng khoa học cho thấy, thuốc ARV không ảnh hưởng đến thai nhi nên các thai phụ nhiễm HIV cần uống thuốc dự phòng lây truyền càng sớm càng tốt, bác sỹ Đặng Ngọc Yến Dung nhận định.  

Các bác sỹ cũng khuyến cáo, những bệnh nhân nhiễm HIV muốn sinh con cần đến bác sỹ để được tư vấn đầy đủ; tuân thủ tốt điều trị để tăng sức đề kháng và đạt tải lượng vi-rút ở mức thấp nhất, giảm khả năng lây truyền sang con. Tuy nhiên, dù thai phụ đạt ở mức tải lượng vi-rút dưới ngưỡng, nguy cơ lây truyền cho con vẫn có khả năng ở mức 0,25 - 0,26%. Do vậy, bệnh nhân nhiễm HIV cần cân nhắc vấn đề có nên sinh con hay không.  

Riêng đối với phụ nữ mang thai, ngay trong lần khám thai đầu tiên cần xét nghiệm HIV, giang mai, viêm gan B để dự phòng ngay khi dương tính với một trong 3 bệnh này, bởi càng dự phòng sớm, nguy cơ lây truyền từ mẹ sang con càng thấp.