Nhện mẹ ôm bọc trứng trong hổ phách 99 triệu năm

Sau khi nhựa cây cứng lại, nhện mẹ và đàn con vĩnh viễn nằm trong 4 khối hổ khách khai quật gần đây ở Myanmar, cung cấp bằng chứng lâu đời nhất về hành vi chăm con ở loài nhện. Dù phát hiện không gây bất ngờ bởi nhiều loài nhện ngày nay cũng có tập tính chăm con, việc tìm ra bằng chứng hữu hình ở hóa thạch vẫn khiến các nhà nghiên cứu thích thú.

Theo đồng tác giả nghiên cứu Paul Selden, giáo sư danh dự ở khoa Địa chất học tại Đại học Kansas, trong 4 khối hổ phách, mẫu vật đặc biệt nhất chứa xác con nhện cái lớn với một phần bọc trứng bên dưới. Bộ phận phụ ở mặt, những chiếc chân không có gai và lông thụ cảm hé lộ nó là thành viên trong họ Lagonomegopid, một họ nhện đã tuyệt chủng sống ở Bắc bán cầu trong suốt kỷ Phấn trắng (từ 145 đến 66 triệu năm trước). Tư thế bảo vệ bọc trứng của nhện mẹ là bằng chứng của hành vi chăm con. Ngoài ra, điều này cũng giúp giữ ấm cho trứng.

Khối hổ phách thậm chí bảo quản tơ nhện quấn những quả trứng lại với nhau. Một số nhà khoa học cho rằng ban đầu nhện dùng tơ để tập hợp trứng ở một chỗ, sau đó chúng mới sử dụng tơ cho mục đích khác như chăng lưới.

Khối hổ phách chứa nhện mẹ và bọc trứng đang nở. Ảnh: Xiangbo Guo, Paul Selden & Dong Ren

Ba mẫu vật còn lại chứa nhện non với số lượng lần lượt là 24, 26 và 34 con cùng với ít sợi tơ nhện, vài chiếc chân và một con ong bắp cày. Chắc chắn mỗi khối hổ phách chứa một nhóm nhện non bởi những con non ở bên trong có cùng kích thước. Chúng cũng có các đặc điểm của nhện Lagonomegopid, bao gồm hai mắt lớn ở trước đầu giống nhện nhảy ngày nay. Cấu tạo mắt lớn chỉ ra nhện Lagonomegopid có thể là loài săn mồi tự do thay vì chăng lưới bởi nhện chăng lưới thường có thị lực kém.

Một mẫu vật khác chứa tơ nhện lẫn với nhiều mẩu vụn, có thể thuộc chiếc tổ mà nhện mẹ xây dựng để bảo vệ bọc trứng. Các nhà nghiên cứu suy đoán nhện non ở cùng mẹ trong tổ sau khi nở thay vì tản ra ngay lập tức. Chúng bị mắc kẹt trong đống nhựa cây, cuối cùng nhựa cây cứng lại thành hổ phách. Nhện non chết không lâu sau khi chui ra từ vỏ trứng. Một số bộ phận phụ nằm cạnh chúng có thể là chân của nhện mẹ.

Bốn khối hổ phách được khai quật ở Tanai, ngôi làng nằm ở phía bắc Myanmar trước năm 2017. Hiện nay, những khối hổ phách đang nằm ở Phòng thí nghiệm Tiến hóa Côn trùng và Thay đổi môi trường ở Trường Khoa học Đời sống thuộc Đại học Sư phạm Thủ đô Bắc Kinh, Trung Quốc. Nhóm nghiên cứu công bố phát hiện hôm 15/9 trên tạp chí Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences.